Ne Şam'ın şekeri ne Arabın yüzü

 Faydası olsa bile herhangi bir şekilde sevilmeyen, istenmeyen şeyler için kullanılan

"Ne Şam'ın şekeri ne Arabın yüzü" deyiminin ortaya çıkış öyküsü : 

Osmanlı döneminde İstanbul Tahtakale'de açılan ilk kahvehane olan kiva han'in sahipleri Suriyeli şems ile arap hakem'dir. Bu ikili osmanlıda hem kahvenin hem de yeni kahvehanelerin önünü açar. Kahve tüketimi arttıkça çubuk, tütün, afyon, nargile tüketimi de beraberinde artar. Halk sınıf ayrımı gözetmeksizin bu yeni eğlence mekanlarına akın eder ve kısa sürede kahvehaneler bu sayılanlara ek olarak "her tür numaranın" döndüğü ve döndürüldüğü yerler haline gelir. Bu durumdan rahatsız olan yönetim ve yönetime yakın kişiler, şeyhülislam'a fetva çıkarttırarak kahveyi ve kahvehaneleri yasaklattırır. Yasakla beraber kahveler hışımla denize dökülür, kahvehaneler kapatılır ve uzun yıllar halkı soğutmak için bu söylem kullanılır: “ne şam'ın şekeri ne arabın yüzü”. Zira o dönemde şeker Şam'dan (akılları sıra Suriyeli Şems'e gönderme yapıyorlar), kahve ise araplardan gelmektedir (arabın yüzüyle de Hakem'e laf atılıyor, hani kahve de arabın yüzü gibi koyu renk ya) olmaz olsun deniliyor.

Bu sözün doğrusu; “ne Şam’ın şekeri ne Arabın zekeri.” Diyenler de var. 

Bu açıdan, masal tadında başka bir rivayete göre; 

Ülkenin birinde, kızı şekere bayılan, yedikçe doyamayan hep daha fazla şeker isteyen, bir padişah kızı varmış. Bu kıza Şam valisi talip olmuş. Padişah da pek severmiş bu valiyi. Hem o dönem Şam'ın şekerleri de meşhur. Vermiş kızını Şam valisine. Düğün dernek, bir ay geçmiş, iki ay gecmiş. Vali ile kız yatak odasından bir turlu çıkamamış. Zira vali durmak bilmiyormuş, sabah aksam... 

Kız artık dayanamamış saraya geri dönmüş. 

Babası sormuş “kızım niye döndün” diye. 

Kız da demiş ki 

"aman babaaa ne Şam'in şekeri ne arabın zekeri." 

(Zeker’in 2 anlamı var; Erkek. Erkeklik organı.)